भारतीय रेल्वे ही भारताची सरकार-नियंत्रित सार्वजनिक रेल्वेसेवा आहे. भारतातील रेल्वेमार्गांची एकूण लांबी ६७,४१५ कि.मी. इतकी आहे. भारतीय रेल्वे दररोज २३१ लाख प्रवासी आणि ३३ लाख टन मालाची वाहतूक करते. भारतीय रेल्वेच्या मालकीत भारतीय रेल्वेमध्ये १२,१४७ इंजिने, ७४,००३ प्रवासी डबे आणि २८९,१८५ वाघिणी आहेत आणि रोज ८,७०२ प्रवासी गाड्यांसहित एकूण १३,५२३ गाड्या धावतात. भारतीय रेल्वेची ३०० रेल्वे यार्डे, २,३०० मालधक्के आणि ७०० दुरुस्ती केंद्रे आहेत. ही रेल्वे जगातील चौथी सर्वांत मोठ्या रेल्वेसेवा आहे. १२.२७ लाख कर्मचारी असलेली भारतीय रेल्वे, कर्मचारीसंख्येत जगातील आठवी सर्वांत मोठी व्यावसायिक संस्था आहे. रेल्वे विभाग हा भारत सरकारच्या कें‍द्रीय रेल्वे खात्यातील विभाग, भारतातील संपूर्ण रेल्वे जाळ्याचे नियोजन करतो. रेल्वे खात्याचे कामकाज कॅबिनेट दर्जाचे रेल्वेमंत्री पाहतात व रेल्वे विभागाचे नियोजन रेल्वे बोर्ड करते. भारतीय रेल्वे लांब पल्ल्याच्या व उपनगरीय अशा दोन्ही प्रकारच्या सेवा चालवते. ही जगातील सर्वांत मोठ्या संस्थांपैकी एक आहे.
भारतीय रेल्वे त्याच्या कामकाजाला झोनमध्ये विभाजित करते, जे पुढे विभागांमध्ये विभागलेले आहेत, प्रत्येकाचे विभागीय मुख्यालय आहे.
भारतीय रेल्वे प्रणालीचे एकूण 18 झोन (मेट्रो रेल्वे, कोलकाता सह) आणि 70 विभाग आहेत.
प्रत्येक विभागाचे नेतृत्व विभागीय रेल्वे व्यवस्थापक (DRM) करतात, जो झोनच्या महाव्यवस्थापकांना (GM) अहवाल देतात. भारतीय रेल्वेच्या आठ संघटित सेवांपैकी कोणत्याही एका DRMची नियुक्ती केली जाऊ शकते, उदा. इंडियन रेल्वे सर्व्हिस ऑफ सिग्नल इंजिनीअर्स (IRSSE), इंडियन रेल्वे अकाउंट्स सर्व्हिस (IRAS), इंडियन रेल्वे कार्मिक सर्व्हिस (IRPS), इंडियन रेल्वे सर्व्हिस ऑफ इंजिनियर्स (IRSE), इंडियन रेल्वे सर्व्हिस ऑफ मेकॅनिकल इंजिनियर्स (IRSME), इंडियन रेल्वे सर्व्हिस ऑफ इलेक्ट्रिकल अभियंते (IRSEE), भारतीय रेल्वे वाहतूक सेवा (IRTS) आणि भारतीय रेल्वे स्टोअर्स सेवा (IRSS) तीन वर्षांच्या कार्यकाळासाठी, परंतु ते रेल्वे बोर्डाच्या शिफारसीनुसार ओलांडले जाऊ शकतात. विभागाच्या कामकाजात DRM ला एक किंवा दोन अतिरिक्त विभागीय रेल्वे व्यवस्थापक (ADRM) मदत करतात. सर्व विभागांचे प्रमुख असलेले विभागीय अधिकारी उदा. स्टोअर्स, अभियांत्रिकी, यांत्रिक, इलेक्ट्रिकल, सिग्नल आणि दूरसंचार, खाती, कर्मचारी, ऑपरेटिंग, व्यावसायिक, सुरक्षा, वैद्यकीय, सुरक्षा शाखा विभागीय रेल्वे व्यवस्थापकांना अहवाल देतात.
🟠 भारतीय रेल्वे विभाग. 🟠
🔸 विभाग - केंद्र - स्थापना 🔹
🔹 1) मध्य विभाग - मुंबई - सन 1951
🔸 2) पश्चिम विभाग - मुंबई - सन 1951
🔹 3) उत्तर विभाग - दिल्ली - सन 1952
🔸 4) दक्षिण विभाग - चेन्नई - सन 1951
🔹 5) पूर्व विभाग - कलकत्ता - सन 1955
🔸 6) दक्षिण पूर्व विभाग - कलकत्ता - सन 1955
🔹 7) दक्षिण-मध्य - सिकंदराबाद - सन 1966
🔸 8) उत्तर पूर्व विभाग - गोरखपूर - सन 1952
🔹 9) सरहद्द रेल्वे - गोहाटी - सन 1958
🔸 10) पूर्व किनारपट्टीय विभाग - भुवनेश्वर - सन 1996
🔹 11 ) उत्तर मध्य विभाग - अलाहाबाद - सन 1996
🔸 12) पूर्व मध्य विभाग - हाजीपूर - सन 1996
🔹 13) उत्तर पश्चिम विभाग - जयपूर - सन 1996
🔸 14) पश्चिम मध्य विभाग - जबलपूर - सन 1996
🔹 15) दक्षिण पश्चिम विभाग - बंगलोर - सन 1996
🔸 16) दक्षिण-पूर्व-मध्य विभाग - बिलासपुर - सन 1998
🔹 17) कलकत्ता मेट्रो - कलकत्ता - सन 2010
🔹 18) दक्षिण कोस्टल रेल्वे - विशाखापट्टणम - सन 2019
18 व्या रेल्वे झोनच्या स्थापनेची घोषणा रेल्वे मंत्री पियुष गोयल यांनी 2019 मध्ये केली होती. याचे मुख्यालय विशाखापट्टणम येथे आहे आणि ते देशातील 18 वे रेल्वे झोन आहे. या झोनच्या विभागांमध्ये गुंटकल, विजयवाडा, गुंटूर या विभागांचा समावेश असेल जे सध्या दक्षिण मध्य रेल्वेचे विभाग आहेत.
==============================
खालील फोटो आपल्या मोबाईलमध्ये सेव्ह करून ठेवा.
==============================
==============================
वरील माहिती PDF स्वरुपात हवी असल्यास : DOWNLOAD PDF
==============================
Post a Comment